شبیه‌سازی در اینترنتدر خصوص موضوع (شبيه سازى) در سايت‌هاى عرب زبان، بررسى مفصلى انجام شد و جست وجو بر واژه (استنساخ) تمرکز يافت. در گزارش زير مقالات الکترونيکى‌اى که از نظرگاه فقهى (شبيه سازى) را بررسى کرده‌اند، معرفى و چکيده آنها بيان شده است. شايان ذکر است که گزارش حاضر، نتيجه بررسى بيش از ۷۰۰ سایت است. براى دسترسى آسان پژوهشگران و علاقه مندان، نشانى سايت‌ها نيز در پايان هر قسمت ياد شده است. فهرست مندرجات۱.۱ - استنساخ اول ۱.۲ - استنساخ دوم ۱.۳ - استنساخ سوم ۱.۴ - استنساخ چهارم ۱.۵ - استنساخ پنجم ۱.۶ - استنساخ شش ۱.۷ - استنساخ هفت ۱.۸ - استنساخ هشت ۱.۹ - استنساخ نه ۱.۱۰ - استنساخ ده ۱.۱۱ - استنساخ یازده ۱.۱۲ - استنساخ دوازده ۱.۱۳ - استنساخ سیزده ۱.۱۴ - استنساخ چهارده ۱.۱۵ - استنساخ پانزده ۱.۱۶ - استنساخ شانزده ۱.۱۷ - استنساخ هفده ۱.۱۸ - استنساخ هجده ۱.۱۹ - استنساخ نوزده ۱.۲۰ - استنساخ بیست ۱.۲۱ - استنساخ بیست و یک ۱.۲۲ - استنساخ بیست و دو ۱.۲۳ - استنساخ بیست و سه ۱.۲۴ - استنساخ بیست و چهار ۱.۲۵ - استنساخ بیست وپنج ۱.۲۶ - استنساخ بیست و شش ۲ - پانویس ۳ - منبع ۱ - استنساخ‌ها۱.۱ - استنساخ اولالاستنساخ البشرى هل هو قادم؟، دکتر حسان شمسى پاشا. نويسنده با بيان چگونگى شبيه سازى اولين گوساله، مراحل شبيه سازى و سپس چهار مورد از فوايد و در ادامه خطرات شبيه سازى را ذکر کرده است. در خاتمه، ديدگاه‌هاى شرعی در اين خصوص را به نقل از همايش برگزار شده در دار البيضاء مغرب بيان داشته است. اين همايش از ۸ تا۱۱ صفر ۱۴۱۸ق. به دعوت (المنظمة الإسلامية للعلوم الطبيه)(: سازمان اسلامى علوم پزشکى) کویت و با همکارى (مؤسسة الحسن الثانى للأبحاث العلمية و الطبية عن رمضان)، (إيسيسکو)، (مجمع الفقه الإسلامى) و (المکتب الإقليمى لمنظمة الصحة العالمية)(: دفتر منطقه‌اى سازمان بهداشت جهانى) برگزار شده بود. [۱]
.http://www.khayma.com/chamsipasha/Istinsakh.htm
۱.۲ - استنساخ دومالاستنساخ البشرى فى رأى الإمام الشيرازى، صادق جعفر الحسن. نويسنده مى‌گويد که به تاریخ ۱۵/۴/۱۹۹۶م در قم نزد مرحوم آيت الله سید محمد شیرازی رفته و سؤالاتى را مطرح کرده و پاسخ گرفته است. او ۲۷سؤال در خصوص شبيه سازى و ۴۰ سؤال درباره مسائل پزشکی جنسى پرسيده که به همراه پاسخ آنها در نشانى زير قابل دسترس است: [۲]
http://www.annabaa.org/nbalaibrary/۱۳.htm
۱.۳ - استنساخ سومتَرَف علمى أم ضرورة حياتية، الاستنساخ البشرى فى آراء المشرّعين و الساسة والعلماء، على حميد کنعان نويسنده به بررسى مفهوم و آثار شبيه سازى از نظر سیاسی و شرعى پرداخته است. وى معتقد است که اجماع بر حرمت آن وجود دارد. وى نظر مجمع البحوث الإسلامية در الازهر مصر و نيز آیت الله صانعی را بدون ذکر مأخذ آورده است. [۳]
.http://www.itf.org.ir//Arabic/Altahirah/altahirah%۲۰۱۴۲/alestensakh.htm
۱.۴ - استنساخ چهارماستنساخ البشر على مائدة الحوار، بى نام. اين نوشته که در مجله نور الإسلام، ش۱، ربيع الاول ۱۴۱۸ق. به چاپ رسيده، در سایت رسمى جامعة الأزهر موجود است. عناوين اين مقاله عبارت است از: ماهية الاستنساخ، إمکانية استنساخ البشر، الاستنساخ و أطفال الأنابيب(: کودکان آزمايشگاهى)، العالم الثالث حقل تجارب، محاذير أخلاقية، الاستنساخ والجريمة، رأى الدين، تطورات الهندسة الوراثية(:مهندسى ژنتيک) خلال نصف القرن، تشريعات و استفتاءات، توصيات الندوة. در بخش اخير مقاله، گزارشى از همايشى ارائه شده که در سنديکاى پزشکان در مصر به سال ۱۴۱۸ق برگزار گشته است و مفتی مصر و رئيس اساقفه مصر در آن شرکت داشته‌اند. [۴]
http://www.alazhar.org/arabic/magzine/issue۱/estnsk.htm
۱.۵ - استنساخ پنجمنوشتهاى مفصل با عنوان کليِ نحو اجتهاد يضبط قضية الاستنساخ، نوشته محمد سليمان اشقر. اين نوشته در پنج بخش با عنوان زير سامان يافته است: الف) (موجز الدراسة): در اين بخش خلاصه‌اى از مطالب مقاله آمده است؛ ب) (التعريف بظاهرة الاستنساخ و مداراتها): روش تکثير سلولى گیاهان ، حيوانات و انسان به تفصيل بيان شده است؛ ج) (صدى التقدم فى مُنجَزات الوراثة فى الأوساط الدينية والأخلاقية): بررسى شبيه سازى از منظر عقيدتى و کلامی است؛ د) (دراسة النصوص الشرعية المرتبطة بقضية الاستنساخ البشرى): نويسنده چهار دليل مخالفان شبيه سازى را ذکر و نقد مى‌کند. سپس به بيان مصالح و مفاسد مترتب بر شبيه سازى مى‌پردازد و در اين خصوص چهار فايده و هفت زيان را برمى شمارد. وى استنساخ/ شبيه سازى را به دو بخش تقسيم مى‌کند: استنسات: شبيه سازى از سلول جنینی ، و استنساد، شبيه سازى از سلول جسدى؛ هـ) (الأحکام الشرعية للاستنساخ): در اين بخش مؤلف نخست حکم تکليفى استنسات و استنساد و سپس احکام وضعی استنساخ يعنى نسب (پدر و مادر)، مجازات، حضانت و نفقه ، ولایت و ميراث و دین را بررسى مى‌کند. اين نوشته تاريخ ۲۰۰۱م را با خود دارد. [۵]
http://www.islamonline.net/Arabic/contemporary/tech/۲۰۰۱/article۱۸-۱.shtm۱
[۶]
http://www.islamonline.net/Arabic/contemporary/tech/۲۰۰۱/article۱۸-۲.shtm۱
[۷]
http://www.islamonline.net/Arabic/contemporary/tech/۲۰۰۱/article۱۸-۳.shtm۱
[۸]
http://www.islamonline.net/Arabic/contemporary/tech/۲۰۰۱/article۱۸-۴.shtm۱
[۹]
http://www.islamonline.net/Arabic/contemporary/tech/۲۰۰۱/article۱۸-۵.shtm۱
۱.۶ - استنساخ ششفقه الاستنساخ البشرى، آيت الله سيد محمد سعيد حکيم. نوشته‌اى است مفصل در بخش‌هاى زير: حکم الاستنساخ البشرى، صاحب الخَليّة (: سلول) والمستنسخ، التبعية الدينية، النسب، الحقوق الشرعية، الزواج والعلاقات الاجتماعية، ملکية الحيوان المستنسخ، دم الحيوان المشابه لدم الإنسان، استنساخ أعضاء الإنسان. [۱۰]
http://www.alhakeem.com/arabic/fgh/estnsakh/index.htm
۱.۷ - استنساخ هفتمصاحبه آيت الله سید محمدحسین فضل الله با (رادیو اروپاى يکپارچه)(: إذاعة أوروبا الموحَّدة) درباره شبيه سازى انسان که به تاريخ ۲۳ جمادی الاول ۱۴۲۲هـ/ ۱۳/۸/۲۰۰۱م انجام شده است. ايشان مى‌گويد که شبيه سازى به خودى خود اشکالى ندارد و با مسئله خلقت هم منافاتى ندارد، ولى از آن جا که هر پديده علمى محاسن و معايبى دارد، اين مورد نيز بايد دقيقاً بررسى شود که اگر معايب آن بيشتر است، از آن جلوگيرى شود. [۱۱]
http://arabic.bayynat.org.۱b/nachatat/۱۳-۰۸-۰۱.htm
۱.۸ - استنساخ هشتمصاحبه ديگرى از آيت الله سيد محمد فضل الله با مجله (الحسناء). [۱۲]
http://arabic.bayynat.org.۱b/nachatat/HASNAA۱۰-۲۰۰۱.htm
۱.۹ - استنساخ نهمشروعية الاستنساخ فى المبادئ الشرعية والقانونية، دکتر لشهب أبوبکر (استاد دانشگاه وهران الجزاير) وى نخست به تعريف شبيه سازى پرداخته و سپس تفاوت آن را با تلقیح مصنوعى بيان کرده است. آن گاه از انگيزه‌ها و اهداف شبيه سازى سخن گفته و سپس حکم فقهى آن را براساس گزارش همايش فقهى ـ طبى نهم برگزار شده در مغرب ، بيان نموده است. در پايان هم نتيجه گيرى کرده که تنها در صورت ضرورت و براى درمان جايز است. [۱۳]
http://www.chihab.net/modules.php?name= News&file= article&sid=۳۵۱
گزارش کامل اين همايش در دو آدرس زير آمده است: [۱۴]
http://www.islamset.com/arabic/abioethics/clone.htm۱
[۱۵]
http://www.fighacademy.org.sa/ndwar/۱۳.htm
۱.۱۰ - استنساخ دهچهار استفتا در رد شبيه سازى از دکتر عبدالله الفقيه، ناظر مرکز فتوى در الشبکة الإسلامية Islamicweb.net [۱۶]
http://www.islamweb.net/ver۲/Fatwa/FatwaCategory.php? Lang=A&CatId=۹۲۶
۱.۱۱ - استنساخ یازدهآيت الله سيد علا الدين غريفى بحرينى. ايشان در پاسخ به استفتايى در اين خصوص، شبيه سازى در انسان را بنا بر احتیاط واجب و در حیوان ، بنابر احتیاط مستحب حرام دانسته است. [۱۷]
http://www.ghoraifi-alnajaf.com/mag/modules/php?name= News &file=article&sid=۱۰
۱.۱۲ - استنساخ دوازدهديدگاه اسقف‌هاى ماساچوست. در سايت زير آمده است که اسقف‌هاى ايالت ماساچوست شبيه سازى بشرى را ممنوع کرده‌اند: [۱۸]
http://www.geocities.com/scf۱/۲۰۰۰/۲۰۰۵anews/۰۳۰۷.htm
۱.۱۳ - استنساخ سیزدهاستفتاءات حول الاستنساخ. شامل چند استفتا از آيت الله سید کاظم حائری در خصوص شبيه سازى بشرى است. [۱۹]
http://www.alhaeri.com/bohoth/esrensakh/estensakh.htm
۱.۱۴ - استنساخ چهاردهچند استفتا از شیخ یوسف قرضاوی. در اين سايت به تاريخ ۳۰ دسامبر ۲۰۰۲م سؤالاتى در خصوص شبيه سازى شده و وى در پاسخ اجمالى خود به مخالفت با آن پرداخته و شبيه سازى را با تنوع در خلقت و زوجيت منافى دانسته و همچنين به پاره‌اى از سوءاستفاده‌ها از اين پديده اشاره کرده است. [۲۰]
http://www.qaradawi.net/site/topics/article.asp?cu_no=۲&item_no=۲۸۸۳&version=۱&template id=۱۳۰¶nt id=۱۷
همچنين نوشته‌اى ديگر از او با عنوان: (الاستنساخ البشرى و تداعياته) در سايت زير آمده است: [۲۱]
http://www.qaradawi.net/site/topics/article.asp?cu_no=۲ &item جائز %۲۰ بشروط - ۱۳۰_no= ۲۹۴۰&versi on=۱&template id= الاستنساخ %۲۰ فى%۲۰ عالم %۲۰ الحيوان %۲۰
۱.۱۵ - استنساخ پانزدهمقالهاى با عنوان حکم استنساخ النبات و الغرس فى الشريعة الإسلامية، دکتر عبدالفتاح محمود ادريس (استاد شرعيات در دانشگاه‌هاى الأزهر، امارات و دانشگاه آزاد آمريکايى). نويسنده نخست معناى لغوی (استنساخ) را بيان کرده و سپس به بررسى شرعى آن پرداخته است. وى معتقد است که اگر شبيه سازى به سود انسان باشد، اشکالى ندارد؛ چرا که آيات به تسخير کون و کواکب براى انسان تصريح دارند. وى شبيه سازى حیوانات را هم جايز مى‌داند، با تذکر اين نکته که به سبب اهتمام شارع مقدس به حيوانات، نبايد اين کار به آنها زيانى برساند. [۲۲]
http://jmuslim.naseej.com/Detail.asp?InNewsItemID=۱۷۳۲۴۱.
۱.۱۶ - استنساخ شانزدهديدگاه سر اسقف سريانى‌هاى ارتدوکس سوريه. نوشته‌اى از سر اسقف سريانى‌هاى ارتدوکس سوریه گريگورى يوحنا ابراهيم است. اين نوشته متن سخنرانى وى در همايشى است که انجمن حقوقدانان حلب در (دار الکتب الوطنية) شهر حلب به تاريخ ۱۶/۲/۲۰۰۴ برگزار کرده‌اند و از وى و شيخ دکتر محمود عکام براى ايراد سخنرانى در اين همايش دعوت نموده‌اند. عنوان همايش چنين بوده است: (رأى الإسلام والمسيحية فى قضايا علمية طبية معاصرة (الاستنساخ، زرع الأعضاء، الإجهاض)). يوحنا ابراهيم شبيه سازى را دخالت انسان در کار خلقت مى‌داند که شأن خداست و از اين رو، حرام است. [۲۳]
http://www.alepposuryoye.com/doc/۱/۲.htm
۱.۱۷ - استنساخ هفدهالاستنساخ البشرى و أخطاره الاجتماعية والأخلاقية، احمد محود ابوزيد نويسنده با بيان نظريات (مجمع البحوث الإسلامية) و (المنظمة الإسلامية للعلوم الطبية) مى‌گويد: (شبيه سازى حيوانات و گياهان اشکالى ندارد، اما شبيه سازى انسانى حرام است). وى پيوند اعضا را هم بى اشکال مى‌داند. نويسنده با سقط جنین در هر صورت و با هر شرايطى مخالف است. [۲۴]
http://www.arabicmagazine.com/last_issue ۲.asp?order =۳&alst_ issue_number=۴۳۸۲&num=۴۴۳۶
۱.۱۸ - استنساخ هجدهمقالهاى با عنوان تأملات إيمانية، قضية الاستنساخ، دکتر حسين لبيدى مدير بیمارستان و عضو شوراى اعجاز علمى در مکه و قاهره. مؤلف با استنباط از کلمه (جعل) در آیه شريفه: (ولقد خلقنا الإنسانَ من سلالة من طين ثم جعلناه نطفة فى قرار مکين)، شبيه سازى انسانى را هم نوعى (جعل) دانسته و جايز شمرده است. [۲۶]
http://www.۵۵a.net/firas/arabic/print_details.php?page=show_det&id=۸۵۷
۱.۱۹ - استنساخ نوزدهالاستنساخ البشرى بين الرفض والقَبول، حسام تمام. اين مطلب به تاريخ ۱۰/۳/۲۰۰۱ نوشته شده است و گزارشى است از آنچه دکتر محمد رأفت عثمان استاد فقه تطبيقى دانشکده شریعت دانشگاه الازهر و عضو مجمع فقهاى شريعت در آمریکا نوشته و به همايش (القانون و تطور علوم البيولوجيا) ارائه کرده است. وى مى‌گويد: نمى‌توان شبيه سازى را به طور کلى رد کرد؛ زيرا شبيه سازى شش صورت دارد که چهار صورت آن قطعاً حرام و دو صورت آن متوقف فيه است و جز با تحقيق کافى نمى‌توان حکم به حرمت يا جواز آن داد. [۲۷]
http://www.islamonline.net/Arabic/Science/۲۰۰۱/۰۳/Article۴.shtm۱
۱.۲۰ - استنساخ بیستالبشرية مهدّدة بالفناء، روزنامه (الوطن) مصر. اثرى است مفصل که نخست در روزنامه الوطن مصر به چاپ رسيده است. در اين مقاله نخست رابطه شبيه سازى و فرقه رائيليسم بيان شده و سپس موضوعاتى همچون: تاريخچه و مبانى علمى شبيه سازى ، شبيه سازى از نظر علم ، علما و سیاست و بالأخره سرنوشت کودکان شبيه سازى شده بررسى گشته است. [۲۸]
http://www.egyptiangreens.com/docs/general/index.php?eh=newhit& subjectid=۳۶۰۶&subcategoryid=۲۶۰&categoryid=۳۶
۱.۲۱ - استنساخ بیست و یکالإخصاب الاصطناعى من منظور إسلامى، امحمد براده غزيول. اين نوشته مفصل در دو بخش است: بخش نخست بارورى مصنوعى، اطفال آزمايشگاهى (:أطفال الأنابيب) و مادر جايگزين (:الأم البديل) را بررسى مى‌کند. وى نظر عالمان دينى در خصوص زمان پيدايش حيات/ روح را ذکر کرده است و با استناد به دو همايشى که در کويت به سال‌هاى ۱۹۸۳ و ۱۹۸۵ به ترتيب با عنوان (حول الإنجاب فى ضوء الإسلام) و (بداية الحياة الإنسانية و نهايتها فى المفهوم الإسلامى) برگزار شده، ديدگاه‌ها را در اين خصوص به سه دسته تقسيم کرده است. سپس مسئله اطفال آزمايشگاهى و مادر جايگزين يا زن حامله به غير فرزند خود را مطرح و نظريات موافقان و مخالفان بارورى/تلقيح مصنوعى را آورده است. بخش دوم هم از مهندسى ژنتیک و شبيه سازى سخن مى‌گويد. [۲۹]
http://membres.۱ycos.fr/berradarz/m۳.htm
۱.۲۲ - استنساخ بیست و دوالحدود الشرعية والأخلاقية والإنسانية لبحوث الخلايا الجذعية المستخدمة فى العلاج بالخلايا، دکتر بلحاج العربى بن احمد استاد دانشگاه ملک سعود عربستان. عناوين اين مقاله عبارت است از: عاصفة دينية و أخلاقية حول الخلايا الجذعية، الحدود واللاّمحدود فى علوم الأحياء والبيولوجيا، التعريف بأبحاث الخلايا الجذعية فى البيولوجيا الجزيئية، موقف التشريعات الدولية من بحوث الخلايا الجذعية، موقف الفقه الإسلامى من العلاج بالخلايا الجذعية، ضرورة ترشيد نقل تکنولوجيا العلوم الحيوية والبيولوجية. [۳۰]
http://www.islammemo.cc/KASHAF/one_news.asp?IDnews=۴۶۱
۱.۲۳ - استنساخ بیست و سهالهندسة الوراثية والاستنساخ البشرى من منظور إسلامى، دکتر فتحى يکن لبنانى. نويسنده نخست شبيه سازى را تعريف کرده و سپس اهداف آن را آورده است. وى سه هدف زير را برشمرده است: طبى، عقايدى و رسيدن به جاودانگى. [۳۱]
http://www.attakwa.net/arch-dirasat/Archv-dirasat-kadayaM۰۱.htm
۱.۲۴ - استنساخ بیست و چهارفتواى المجمع الفقهى الإسلامى درباره استفاده از سلول‌هاى بنيادى براى امور درمانى و تحقيقات علمى مشروع. اين فتوا در اجلاس هفدهم مرکز در مکه و از ۱۹ تا ۲۳ ۱۴۲۴ق/۱۳ـ۱۷ مطابق با دسامبر ۲۰۰۳م صادر شده است. [۳۲]
http://www.themw۱.com/Fatwa/default.aspx?d=۱&cidi=۱۵۲&۱=AR&cid=۱۲
۱.۲۵ - استنساخ بیست وپنجفتواى دکتر على جمعه محمد مفتيِ دار الإفتاء المصرى. وى شبيه سازى بشر را رد مى‌کند؛ اما شبيه سازى اعضا را براى درمان جايز مى‌شمارد. اين فتوا به تاريخ ۲۰۰۵/۱۲/۷ صادر شده است. [۳۳]
http://www.dar-alifta.com/displayfatwa.aspx?id=۴۱۷۹
۱.۲۶ - استنساخ بیست و ششرؤية إسلامية لعلم الهندسة الوراثية و الاستنساخ البشرى، دکتر عارف على عارف. نويسنده با ذکر اهميت علم ژنتیک در قرن حاضر و ضرورت سمت و سوى اخلاقی و اسلامى يافتن اين علم، از منافع و مضرات مهندسى ژنتيک و به طور خاص شبيه سازى انسان ـ که آن را حرام مى‌داند ـ سخن مى‌گويد. وى از جمله مفاسد شبيه سازى انسان را تغيير در خلقت الهی ، از بين بردن استقلال انسان و سرانجام آن را برهم زدن بنيان خانواده مى‌داند. اين مقاله در شماره ۱۳ مجله إسلامية المعرفة نيز چاپ شده است. [۳۴]
http://eiiit.org/article read.asp?artiocleID=۴۱۹&catID=۲۵۶&adad-۲۷۵.
۲ - پانویس
۳ - منبعبرگرفته از مقاله شبیه‌سازی در اینترنت - مجله فقه -دفتر تبلیغات اسلامی-شماره ۴۶. |